Druga część artykułu o typach broni palnej, tym raz przedstawione zostaną konstrukcje mnie licznie występujące, uzupełniające broń opisaną w części pierwszej.
Amunicja do strzelb
Jest to typ amunicji konstruowanej do zastosowań myśliwskich. Najbardziej typowym pociskiem jest nabój śrutowy to jest składający się z łuski, ładunku miotającego oraz pełniących rolę pocisku śrucin (ich ilość zależy od kalibru śrutu). Stosowane są również inne rodzaje amunicji takie jak brenka (nabój z jednym pełnym pociskiem) oraz cały szereg amunicji specjalnej. Najbardziej rozpowszechnione kalibry nabojów do strzelb to 12, 16 i 20 (kaliber wagomiarowy definiowany jako liczba kul okrągłych, które można odlać z jednego funta brytyjskiego ołowiu). Oprócz różnego typu amunicji w amunicji tego samego kalibru stosowane są również ładunki miotające o różnej sile, broń klasyfikowana jest według siły ładunku, nie kalibru.. Użycie amunicji o zbyt dużym ładunku może prowadzić do uszkodzenia broni a nawet zranienia bądź śmierci strzelającego. W strzelbach samopowtarzalnych użycie amunicji o zbyt słabym lub zbyt silnym ładunku może zakłócić prawidłowy proces automatycznego przeładowywania. W większości przypadków pociski wystrzeliwane ze strzelby posiadają zdolność do pokonywania osłon balistycznych na poziomie mocnej amunicji pistoletowej. W zastosowaniach wojskowych najczęściej używane są strzelby kalibru 12.
Strzelba – jest to typ boni który pierwotnie powstał do zastosowań myśliwskich. Strzelby zazwyczaj posiadają gładki przewód lufy, choć zdarzają się również konstrukcje o lufie gwintowanej. W typowych zastosowaniach wojskowych ten typ uzbrojenia jest praktycznie bezużyteczny, ze względu na duże wymiary i masę samej broni przy jednoczesnym słabym zasięgu (w porównaniu z karabinami i karabinkami), dlatego też zazwyczaj nie stanowi etatowego uzbrojenia żołnierzy piechoty (choć w nietypowych warunkach, np. podczas walk w dżungli zdarzało się wyposażenie jednego członka drużyny w strzelbę). Uzbrojenie tego typu znajduje jednak zastosowanie z ze względu na szeroką gamę amunicji specjalnej. W zastosowaniach antyterrorystycznych, a także regularnych podczas walk w mieście zastosowanie znajduje amunicja służąca do przestrzeliwania zamków i zawiasów w drzwiach co pozwala na szybkie pokonanie tego typu przeszkód. Inny typ amunicji specjalnej to amunicja niezabijająca zazwyczaj z pociskiem gumowym, używana do kontroli zachowania tłumu. Zadania takie zwykle wykonuje policja, jednak zdarza się iż również wojsko jest mobilizowane w takich sytuacjach. W zastosowaniach wojskowych używane są najczęściej konstrukcje samopowtarzalne, dba się o by broń miała możliwe nieduże wymiary i masę, ponieważ zazwyczaj strzelba nie stanowi jedynego uzbrojenia żołnierza.
Strzelba jednostrzałowa – zazwyczaj jest to broń o konstrukcji „łamanej”, po każdym wystrzale konieczne jest wyjęcie łuski i załadowanie kolejnego naboju. W tym wypadku spotkać można konstrukcje o dwóch (dubeltówka) a czasem nawet trzech lufach. Nie stosowane współcześnie w zastosowaniach wojskowych.
Strzelba powtarzalna – strzelba posiadająca wbudowany magazynek z zapasem naboi, po każdym wystrzale konieczne jest przeładowanie. W przypadku zasilania z magazynka najczęściej są to wbudowane magazynki rurowe, naboje są w nim ułożone jeden za drugim, znacznie rzadziej stosowane są odłączane magazynki pudełkowe (typowe dla karabinów i karabinków). Najpopularniejsza mechanika strzelb powtarzalnych to tzw. „pomp action” gdzie przeładowanie naboju z magazynka rurowego znajdującego się pod lufą odbywa się poprzez ruch łoża.
Strzelba samopowtarzalna – obecnie najpopularniejszy (w zastosowaniach wojskowych) typ strzelby, konstrukcje tego typu zasilane są z magazynków rurowych lub pudełkowych.
Strzelba automatyczna – konstrukcja zdolna do strzelania ogniem ciągłym lub seriami. Bardzo rzadko stosowana w wojsku ze względu problemy z kontrolowaniem broni przy ogniu ciągłym, małej pojemności magazynka oraz braku potrzeby stosowania ognia ciągłego przy użyciu amunicji specjalnej. Zasilane z magazynków rurowych, pudełkowych lub bębnowych.
Obrzynn (Saw-Off Shotgun) – strzelba o skróconej (obciętej) lufie oraz kolbie co znacznie zmniejsza wymiary broni. W większości przypadków wprowadzanie takich modyfikacji przez cywilów jest nielegalne ponieważ pozwala na łatwe ukrycie broni. W większości krajów regulacje prawne dotyczące strzelb są znacznie mniej restrykcyjne niż w przypadku dysponujących większym zasięgiem karabinów czy łatwiejszych do ukrycia pistoletów.
Strzelba podwieszana – jest to strzelba, zazwyczaj powtarzalna lub samopowtarzalna pozbawiona kolby i o krótkiej lufie, przystosowana do instalacji pod lufą karabinka automatycznego (na wzór granatników podwieszanych). W większości przypadków konstrukcja taka daje żołnierzowi możliwość użycia specjalnej amunicji niezabijającej lub służącej do pokonywania drzwi bez pozbawiania go pełni zalet karabinka automatycznego.
Granaty lekkich granatników
Granaty wystrzeliwane z lekkich granatników są obok karabinków i karabinów podstawowym uzbrojeniem drużyny piechoty. Służą one do rażenia celów powierzchniowych na dystansach do 400 m. Granaty tego typu poruszają się ze (stosunkowo) małą prędkością, strzelanie odbywa się po krzywej balistycznej (nie prawie prostoliniowo jak w przypadku karabinów i karabinków). Ze względu na duże znaczenie prawidłowego kąta pod jakim strzelany jest granat nowsze modele granatów tego typu często wyposażone są w miniaturowy przelicznik balistyczny z dalmierzem laserowym które znacznie ułatwiają trafienie w cel. Ładunek miotający granatu zazwyczaj detonowany jest w komorze wysokiego ciśnienia która połączone jest otworami z komorą niskiego ciśnienia gdzie dopiero gazy prochowe działają na granat. Zazwyczaj komory są jednorazowe i stanowią część łuski by stworzyć zintegrowany nabój (np. dla najpopularniejszego kalibru 40×46 mm) jednak nie jest to regułą, w radzieckim granatniku GSN-19 granat i ładunek miotający ładowane są oddzielnie, zaś komory wysokiego i niskiego ciśnienia są integralnymi elementami granatnika. Masa naboju to zazwyczaj 300 – 500 g. Podstawowym typem pocisków są pociski odłamkowe jednak ze względu na stosunkowo duży kaliber opracowana została rodzina amunicji specjalnej takiej jak dymna, gazowa, oświetlająca, niezabijająca i inne. Amunicja z gazem łzawiącym oraz pociskami niezabijającymi jest szczególnie przydatna podczas tłumienia zamieszek. Najpopularniejsze kalibry granatów to: 40x46mm, 40mm bezłuskowy (GP-25 i pochodne), kalibry używane w granatnikach maszynowych: 40x53mm, 30×29mm B
Granatnik jednostrzałowy – podstawowy, najczęściej używany typ granatnika przeznaczony zarówno do użycia bojowego jak i niebojowego. Konstrukcje tego typu są szeroko używane przez wojsko, jednostki specjalne oraz policję.
Granatnik podwieszany – najczęściej używana wersja granatnika jednostrzałowego, podwieszana jako dodatkowy moduł pod podstawowy karabinek piechoty. Podwieszenie pozwala na szybsze użycie broni podczas dynamicznych sytuacji bojowych niż konstrukcji samodzielnych. Większa masa broni (jako całości z karabinkiem) sprawia, że odrzut jest mniej odczuwalny. W większości armii świata drużyna posiada od jednego do trzech granatników tego typu. Podwieszenie może zostać wykonane na różne sposoby – poprzez instalacje do wcześniej przewidzianych punktów montażowych w łożu karabinka, jako konstrukcja zintegrowana z łożem (łoże z granatnikiem zastępuje oryginalne łoże) lub w przypadku najnowszych konstrukcji poprzez instalację do uniwersalnej szyny montażowej. Typowe konstrukcje: M203, GP-25, GP-30, HK AG-36
Granatnik samodzielny – rzadziej stosowany, w zamówieniach dla wojska kupowany w mniejszych ilościach niż granatniki podwieszane. Często stanowi broń ponadetatową na posterunkach wojskowych lub innych sytuacjach „statycznych” kiedy żołnierz nie musi przenosić całego wyposażenia. Cenione za większą łatwość w operowaniu lżejszą konstrukcją, a przez to większą precyzję strzału. Typowe konstrukcje: M79, HK69
Granatnik modułowy – większość nowoczesnych granatników posiada budowę modułową i może albo zostać podwieszona pod karabin bądź karabinek (po przez szynę uniwersalną), albo też być używana wraz z dedykowaną kolbą i chwytem pistoletowym zazwyczaj wraz z stelażem pokrytym szyną jako konstrukcja samodzielna. Rozwiązanie takie pozwala łatwo zaadaptować posiadane uzbrojenie do potrzeb, a nawet wykorzystanie jednego typu granatnika z różnymi typami karabinków i karabinów. Typowe konstrukcje: HK M320/AG-416, FN Mk 13 EGLM
Granatnik automatyczny – konstrukcja powtarzalna najczęściej rewolwerowa, rzadziej zasilana z magazynka. Obecnie nie stosowana na szeroką skalę – najczęściej używana przez siły specjalne lub elitarne jednostki piechoty. Zasilana tymi samymi typami amunicji co granatniki jednostrzałowe. Możliwość szybkiego wystrzelenia zwykle sześciu nabojów pozwala na pokrycie ogniem stosunkowo dużego terenu co umożliwia wykon manewru (ataku bądź odwrotu) podczas gdy przeciwnik jest przyciśnięty ogniem. Często wraz z amunicją specjalną stosowany przesz policje (przede wszystkim do tłumienia zamieszek). Typowe konstrukcje: Milkor MGL (M32, Mk 14), MM-1, RG-6.
Granatnik maszynowy – Ciężki granatnik zasilany z zataśmowanych nabojów zazwyczaj odmiennego typu niż dla granatników jednostrzałowych i automatycznych. Konstrukcyjnie zbliżony jest do ciężkiego karabinu maszynowego, zbliżony jest również sposób wykorzystania tego typu broni. Występuje jako broń wsparcia kompanii lub batalionu oraz często podstawowe lub dodatkowe uzbrojenie pojazdów bojowych, skuteczna przeciw celom powierzchniowym na dystansach do 800m. Broń tego typu posiada masę własną na poziomie od 20 kg dla samej broni lub ok dwa razy tyle dla granatnika na podstawie i załadowanego amunicją. Broń tego typu używana jest wyłącznie z podstawy takiej jak: trójnożna przenośna, stała (zainstalowana na umocnieniach lub na pokładzie okrętu) lub z podstaw na pokładzie pojazdów. W odróżnieniu od ciężkich karabinów maszynowych granatniki maszynowe nie są stosowane jako uzbrojenie śmigłowców ponieważ podmuch pochodzący od śmigła zakrzywia lot stosunkowo wolnego i ciężkiego pocisku uniemożliwiając skuteczne celowanie. Typowe konstrukcje: AGS-17/AGS-30, Mk 19, HK GMG.
Rakietowe i bezodrzutowe granatniki przeciwpancerne
Podstawowe uzbrojenie piechoty służące do zwalczania średnich i ciężkich pojazdów opancerzonych oraz innych celów. Uzbrojenie tego typu znacznie się różni od lekkich granatników (najczęściej podwieszanych) posiadaniem znacznie większej głowicy bojowej, torem lotu bliższym płaskiemu, (co znacznie ułatwia celowanie na większych odległościach) oraz dostosowaniem konstrukcji (rakietowa lub bezodrzutowa) tak by mogła być używana przez żołnierza. Zdarzają się konstrukcje kombinowane kiedy wystrzelenie pocisku następuje na zasadzie bezodrzutowej, po czym w włącza się napęd rakietowy. Granatniki tego typu składają się z wyrzutni jedno lub wielorazowej oraz grantu bojowego. Granaty dostępne są w wersjach z różnymi głowicami. Z powodu rozwoju pancerzy głowice granatników nie są w stanie pokonać pancerzy czołowych większości nowoczesnych czołgów podstawowych – jednak wciąż mogą je uszkodzić (np. unieruchomić), zniszczyć przy strzelaniu w najbardziej wrażliwe miejsca (tył wieży, przedział silnika) oraz być skutecznie użytym przeciw lżejszym pojazdom.
Rakietowy Granatnik Przeciwpancerny – wyrzutnia składa się z rury wykonanej ze stali, aluminium bądź kompozytu zazwyczaj wyposażona jest dodatkowo w osłonę termiczną. Przewód lufy (wyrzutni) jest gładki). Pocisk (grant przeciwpancerny) ładowany jest od przodu, załadowny wystaje z wyrzutni. Podczas lotu granat stabilizowany jest brzechwowo (dzięki wysuwanym podczas lotu stabilizatorom). Broń tego typu po raz pierwszy skonstruowana została podczas II Wojny Światowej, jako uzbrojenie przeciwpancerne (Panzerfaust, Panzerschreck, Bazooka, RPG-2), jednak pojawiały się również granaty o innej konstrukcji (odłamkowe, termobaryczne). Często granatnik wyposażony jest w celownik, czasem również z kanałem nocnym. Granatnik ma dwuosobową obsługę – celowniczego granatnika zajmującego się bezpośrednią obsługą granatnika, oraz ładowniczego ładującego granaty po wystrzale. Strzelanie odbywać się może w pozycji klęczącej lub stojącej. Podczas strzelania za granatnikiem znajduje się strefa niebezpieczna, w której znajdują się rozprężone gazy wylotowe z granatu, które mogą spowodować poparzenia u osób przebywających w tym miejscu. Uzbrojenie tego typu zazwyczaj stanowi wyposażenie drużyny piechoty (z dwuosobową obsługą). Obecnie w wielu armiach uzbrojenie tego typu zostało wyparte przez granatniki jednorazowe. Typowa masa granatnika to 7 do 8 kg. Zasięg skuteczny do 400 m przeciw celom ruchomym, przeciw stacjonarnym celom powierzchniowym zasięg balistyczny limituje konstrukcja granatu bojowego. Masa pocisku zwykle zawiera się między 2,5 a 4,5 kg. Typowe konstrukcje: RPG-7W, RPG-16, Panzerfaust 3, B-300/SMAW.
(Lekki) Bezodrzutowy Granatnik Przeciwpancerny (Działo Bezodrzutowe) – wyrzutnia składa się z rury wykonanej ze stali, aluminium bądź kompozytu. W odróżnieniu od granatnika rakietowego, wyrzutnia ma większy kaliber – ten sam, co głowica pocisku. W tylnej części granatnika znajduje się urządzenie wylotowe gazów, ma ono kształt stożka lub zbliżony i połączone jest drobnymi kanalikami z zasklepionym przewodem lufy (rysunek). Przewód lufy może być gwintowany lub gładki (w drugim przypadku granat stabilizowany jest brzechwowo). Podstawowe zastosowanie broni to zadania przeciwpancerne jednak pojawiły się również granty z innymi głowicami. Często granatnik wyposażony jest w celownik, czasem również z kanałem nocnym. Granatnik zazwyczaj ma dwuosobową obsługę (czasem trzyosobową) – celowniczego granatnika zajmującego się bezpośrednią obsługą granatnika, oraz ładowniczego ładującego granaty po wystrzale. Strzelanie odbywać się może w pozycji klęczącej lub stojącej. Podczas strzelania za granatnikiem znajduje się strefa niebezpieczna, w której znajdują się rozprężone gazy wylotowe z granatu, które mogą spowodować poparzenia u osób przebywających w tym miejscu. Uzbrojenie tego typu używane jest zazwyczaj, jako uzbrojenie wsparcia plutonu. Obecnie w wielu armiach lekkie działa bezodrzutowe wyparte zostały przez lekkie przeciwpancerne pociski kierowane takie jak Spike-MR czy Javelin. Typowa masa granatnika to od 8 do 15 kg (nowoczesne wersje wykonane z kompozytów cechuje znacznie mniejsza masa). Zasięg skuteczny do 400 m przeciw celom ruchomym, przeciw stacjonarnym celom powierzchniowym zasięg balistyczny limituje konstrukcja granatu bojowego. Masa pocisku zwykle zawiera się między 3 a 4 kg. Typowe konstrukcje Carl Gustav, M67.
(Ciężki) Bezodrzutowy Granatnik Przeciwpancerny (Działo Bezodrzutowe) – uzbrojenie nieróżniące się od swojego lżejszego konstrukcją jednak z racji większych wymiarów i masy używane do strzelania jedynie ze specjalnej podstawy lub jako uzbrojenie pojazdów (zazwyczaj lekkich samochodów 4×4 – nie jest możliwe skutecznie strzelanie w ruchu). Wraz ze zwiększeniem średnicy pocisku zazwyczaj większy jest również zasięg grantu oraz jego moc (większa głowica bojowa). Granatniki tego typu zostały praktycznie całkowicie wyparte z użycia przez przeciwpancerne pociski kierowane. Typowa masa granatnika wraz podstawą to od 60 do 200 kg. Zasięg skuteczny od 800 do 1200 m, przeciw stacjonarnym celom powierzchniowym zasięg balistyczny limituje konstrukcja granatu bojowego (od 1300 do 6000 m) . Masa pocisku zwykle zawiera się między 4 a 9 kg. Typowe konstrukcje SPG-9, M40.
Granatnik jednorazowy – lekki granatnik o lekkiej konstrukcji, wykonany zazwyczaj z aluminium, kompozytu lub plastiku wyposażony w granat bojowy, najczęściej przeciwpancerny, choć stosowane są również odłamkowe czy termobaryczne. Przewód lufy zwykle jest gładki. Podczas lotu granat stabilizowany jest brzechwowo (dzięki wysuwanym podczas lotu stabilizatorom). Czasem konstrukcja granatnika wymaga jego rozłożenia przed oddaniem strzału (pozwala to zmniejszyć wymiary granatnika podczas transportu). Granatnik ma jednoosobową obsługę – typowo drużyna piechoty posiada, co najmniej dwa jednorazowe granatniki przeciwpancerne – choć w razie potrzeby może być ich więcej, ich obsługą zajmować się może każdy odpowiednio przeszkolony żołnierz. Ze względu na jednorazowe zastosowanie granatnika zazwyczaj wyposażony jest on jedynie w proste, mechaniczne przyrządy celownicze (niektóre nowsze konstrukcje wyposażone są w szynę do instalacji celownika).Zaletą stosowanie granatników jednorazowych nad wielorazowe jest danie drużynie możliwości strzelania salwą (z kilku granatników jednocześnie).Strzelanie odbywać się może w pozycji klęczącej lub stojącej. Podczas strzelania za granatnikiem znajduje się strefa niebezpieczna, w której znajdują się rozprężone gazy wylotowe, choć niektóre konstrukcje są pozbawione tego mankamentu, co pozwala na ich bezpieczne użycie z okien budynków lub wnętrz pojazdów. Typowa masa granatnika jednorazowego w raz z granatem bojowym to od 3,5 do 10 kg. Typowe konstrukcje: M136 AT-4, M72 LAW, RPG-18/22, RPG-26/27, LAW-80.
Gdzie zaczyna się wojsko… 