Mikojan Gurewicz MiG-29

MiG-29 powstał jako efekt programu PFI (Perspektiwnyj Frontowoj Istrebitiel – przyszłościowy myśliwiec frontowy). Rosyjskiej odpowiedzi na amerykańskiego F-15 (w ramach programu swoje projekty przedstawiły biura konstrukcyjne Mikojana, Suchoja i Jakowlewa. Gdy dowiedziano się że amerykanie konstruują również lżejsze maszyny (program Lightweight Fighter – późniejsze F-16 i F/A-18) zdecydowano o rozdzieleniu programu i konstrukcji dwu maszyn, jednak w odróżnieniu od programu amerykańskiego gdzie istniał wyraźny rozdział zadań pomiędzy F-15 i F-16 – obie nowe maszyny Su-27 i MiG-29 miały stać się myśliwcami frontowymi – różniącymi się jedynie odległością od lotniska w jakiej miały operować.

Pierwsza decyzja o rozpoczęciu produkcji samolotu MiG-29 pochodzi z czerwca 1974r. Miał być to wariant przejściowy oznaczony MiG-29A z radarem Jantar – Sapfir-23ML-2 i pociskami R-24 (z MiG-23). Z powodu uprowadzenia przez Wiktora Bielenko samolotu MiG-25P do Japonii priorytetowa stała się modernizacja tego typu i projekt MiG-29 został odłożony.

MiG-29 – I generacja

system KOŁS samolotu MiG-29

Pierwszy prototyp oznaczony 901 wystartował 6 października 1977 r. , próby państwowe rozpoczęły się w maju 1980 r. , a zakończyły 27 października 1983 r. Jednakże samolot oficjalnie przyjęty na uzbrojenie został dopiero 1987 r. (po wprowadzeniu kilku poprawek). Co ciekawe produkcja seryjna MiG-29 rozpoczęła się już w 1980 r. i samolot był na stanie jednostek na długo przed jego oficjalnym przyjęciem na uzbrojenie.

MiG-29 (izdielije 9.12) – pierwszy wariant seryjny wyposażony w radar N019 Rubin zasięg wykrycia dla celu wielkości 3m2 – ok 70 km, podstawowe uzbrojenie to pocisk R-27). Zapas paliwa wynosi 4300 litrów plus 1500 litrów w centralnie montowanym zbiorniku podkadłubowym co daje maszynie zasięg 2100 km. Wyposażony w datalink E502-20 Biriuza.

MiG-29 (izdielije 9.12A i 9.12B) – Warianty eksportowe produkowane na zamówienie krajów Układu warszawskiego (jako 9.12A) i poza Układ Warszawski (jako 9.12B). Wersja 9.12A pozbawiona była trzech z pięciu w oryginalnej wersji trybów pracy radaru i posiadała prostszy system identyfikacji swój-obcy i datalink (E502-20/04 Turkus). Wersja 9.12B posiadała radar o obniżonych parametrach i pozbawiona była systemu identyfikacji swój-obcy i datalinku. Wybudowano ok 800 egzemplarzy tej wersji.

MiG-29UB (izdielije 9.51) – jest to dwumiejscowa wersja szkolna z dodatkowym fotelem zamontowanym przed fotelem pilota wersji jednomiejscowej. Produkowany równolegle do wersji jednomiejscowych (pierwszy lot 29 kwietnia 1981). Z racji mniejszej ilości miejsca w nosie w samolotu (kadłub został wydłużony tylko o 100mm) zamiast stacji radiolokacyjnej zamontowano prosty radiodalmierz, z tego powodu wersja ta nie może przenosić naprowadzanych wiązką radarową pocisków do walki poza zasięgiem wzroku R-27. Zachowano jednak belki podwieszeń oraz stacje optoelektroniczną dzięki czemu maszyna ma pełne zdolności prowadzenia walki manewrowej przy użyciu R-73.

MiG-29 (izdielije 9.13) – produkowana od 1986 (pierwszy lot 4 maja 1984) niewielka modernizacja, nowa wersja wyposażona została w stacje zakłóceń elektronicznych L203 Gardenia-1 (w wypukłym grabie za kabiną pilota), większy o 240 litrów wewnętrzny zapas paliwa. W późniejszych maszynach dodano możliwość przenoszenia dwu podskrzydłowych zbiorników paliwa o pojemności 1150 litrów. Wybudowano około 550 egzemplarzy.

MiG-29S (izdielije 9.13S) – kolejna modernizacja produkowana od 1994 r. (pierwszy lot 23 grudnia 1990) jedną z przyczyn jej powstania było przekazanie Amerykanom planów radaru Rubin przez zdrajcę Adolfa Tołkaczowa, generalnego konstruktora firmy Fazotron. Zastosowano nowy system kierowani uzbrojeniem RŁPK-29M (Sz104M0 z radarem N019M Topaz, zmienionym komputerem C-101M oraz zmienionymi algorytmami pracy w warunkach zakłóceń. Zasięg stacji radiolokacyjnej wzrósł nieznacznie (do 80 km). Nową wersje wyposażono w możliwość przenoszenia nowego pocisku R-77 (z aktywną głowicą radiolokacyjną – jak w AIM-120) oraz nowych wersji R-27 (R-27T z głowicą termiczną i R-27RE/TE o wydłużonym zasięgu) oraz dodano możliwość ostrzelania dwu różnych celów dwoma rakietami. Wyprodukowano kilkadziesiąt egzemplarzy, jednak z powodu problemów finansowych po rozpadzie Związku Radzieckiego rosyjskie siły powietrzne odebrały jedynie 16 egzemplarzy, pozostałe maszyny (często po dalszej modernizacji) zostały rozsprzedane za granicę. Niektóre źródła podają iż kilkanaście nieukończonych maszyn wersji 9.12 zostało wyposażonych w wyposażenie tożsame MiG-29S 9.13S – jedyna różnica to brak stacji zakłóceń Gardenia (z racji braku „garba” do jej zamontowania), oznaczenie tych maszyn to MiG-29S (izdielije 9.12S).

MiG-29 (izdielije 9.14) – pierwsze podejście do wielozadaniowej wersji MiG-29, prototyp oblatany 13 lutego 1985. Samolot mógł przenosić uzbrojenie kierowane telewizyjnie lub po przez podświetlenie wiązką laserową Ch-25, Ch-29 i KAB-500 (do naprowadzania stosowano kontenerową stację Riabina) oraz rakiety przeciwradiolokacyjne Ch-25 i Ch-31 (do naprowadzania służyła kontenerowa aparatura Progress-N). Zbudowano dwa prototypy, dalsze badania przerwano na rzecz MiG-29M.

MiG-29E (izdielije 9.21) – oblatany 1 sierpnia 1986 eksperymentalny samolot wyposażony w całkowicie cyfrową awionikę.

MiG-29 – modernizacje

Rozpad ZSSR był przyczyną kryzysów politycznego i gospodarczego które odbiły się na większości programów zbrojeniowych. Seryjną produkcję MiG-29 Zakończono w 1994 r. , siły zbrojne nowo utworzonej Federacji Rosyjskiej nie zamawiały nowych maszyn, nie miały nawet pieniędzy na odbiór maszyn już zamówionych i wybudowanych, producent został z kilkudziesięcioma (podobno ok 70) nie odebranymi i nie opłaconymi maszynami więc podjął próbę ich sprzedaży za granicę.

Z tego powodu wszelkie wysiłki modernizacyjne koncentrowały się na rozwoju oryginalnego płatowca – z jednej strony stanowiły ofertę modernizacji maszyn już używanych przez odbiorców eksportowych (w wersjach znacznie zubożonych względem najnowszej 9.13S oraz późniejszych modernizacji), z drugiej strony był to skuteczny sposób pozbycia się nie odebranych maszyn (i zdobycia funduszy).

Białoruski MiG-29BM w pełnej okazałości

kokpit zmodernizowanego MiG-29 (tu Białoruski BM) podobny dla wszystkich płytkich modernizacji

MiG-29D (izdielije 9.12D) – Samolot po raz pierwszy pokazano publicznie na pokazach lotniczych w Kanadzie, w 1989 roku. Był to lekko zmodernizowany wariant wersji 9.12, zastosowany w ostatnich seriach produkcyjnych tego samolotu. Początkowo samolot posiadał tylko zwiększone możliwości przenoszonego uzbrojenia i paliwa (sześć bomb po 500kg i trzy dodatkowe zbiorniki paliwa). W dalszej kolejności samolot wyposażono w zmodyfikowany układ sterowania SAU-451-05. Masa startowa wzrosła do 19700 kg a ładunek przenoszony na podwieszeniach zewnętrznych osiągnął 5500 kg. Uzbrojenie kierowane to w dalszym ciągu stanowiły tylko pociski klasy powietrze-powietrze powiększone o modele: R-27RE, R-27TE, R-27T. Samolot dopracowano głównie z myślą o odbiorcach zagranicznych. Nie spotkał się on jednak z ich zainteresowaniem, gdyż zakres zmian samolotu był niewielki w stosunku do wymagań klientów.

MiG-29SE (izdielije 9.13SE) – Modernizacja starszych maszyn do standardu zbliżonego 9.13S , ale z opcją wykorzystania nowszych elementów. Podstawę modernizacji stanowi ulepszony radar N019M Topaz, możliwość przenoszenia pocisków z aktywną głowicą radiolokacyjną R-77, przystosowanie do przenoszenia podskrzydłowych zbiorników paliwa o pojemności 1150 litrów każdy oraz zastosowanie w kabinie wielofunkcyjnego wyświetlacza zamontowanego w miejsce ekranu telewizyjnego IPW-2. Użytkownikiem tej wersji jest mi. Peru.

• MiG-29MU1 (Ukraina) – Modernizacja powstała w oparciu o rozwiązania SSFTF Progress i ARZ MiGremont. Połączona jest z remontem i ma dość wąski zakres, nie integruje ona w mechanikę samolotu skupiając się jedynie na elementach awionicznych. Podstawą modernizacji jest ulepszona stacja radiolokacyjna N019U1 Rubin. Modernizacja opiera się na zamontowaniu nowego, niskoszumowego odbiornika mikrofalowego N019-09 oraz nowego bloku generatora wysokiej częstotliwości w miejsce dotychczasowego N019-22 (wsparty nowym blokiem generatora wzmocnienia N019-22F). Modernizacja ma według zapewnień producenta zwiększyć zasięg radaru o ok 10 do 20%. Oprócz zwiększenia zasięgu odbiegającej od dzisiejszych standardów stacji radiolokacyjnej ma podnieść jej niezawodność. Ulepszona została również stacja KOŁS (połączony laserowy dalmierz i termonamiernik) tworząca razem z komputerem i celownikiem nahełomowym system OEPS-29. Krok ten wymuszony jest brakiem możliwości serwisowania oryginalnej stacji. Według deklaracji producenta zmodernizowana stacja oferuje dwukrotnie większy zasięg wykrycia niż oryginał. Pozostałe zmiany obejmują głownie systemy nawigacji mi. odbiornik Glonass/Navstar SN-3307, systemy VOR/ILS oraz DME. Pozostawiony zostanie również system RSBN. W miejsce ekranu telewizyjnego IPW-2 znajduje się wyświetlacz wielofunkcyjny (MFI). Uzbrojeniem sterować ma nowy system sterowania uzbrojeniem SUW i SUO uzupełnione o system ASP. Według danych na połowę 2011 zmodernizowanych ma być 5 samolotów z 80 posiadanych przez Ukrainę. Planowana jest również wersja MiG-29MU1 której arsenał zostanie rozszerzony o kierowane uzbrojenie powietrze-ziemia. Elementy modernizacji (mi. zmodernizowany radar i system KOŁS) były testowane również w Polsce na samolocie n/b 56, i mogą stać się podstawą modernizacji polskich samolotów MiG-29.

MiG-29SD (izdielije 9.12SD) – Początkowo modernizacja określana była jako MiG-29NATO lub MiG-29ICAO. Jest to prosta modernizacja oferowana przede wszystkim użytkownikom MiG-29 którzy zostali członkami NATO. Modernizacja obejmuje wymianę systemów łączności, nawigacji oraz rozpoznania (w nowszych wersjach również ich integracja wokół szyny MIL STD 1553B) na systemy firm BAE Systems i Rockwell Collins, zgodne z wymaganiami NATO i ICAO (ang. International Civil Aviation Organization – Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego). W skład pakietu wchodzi również system obsługi samolotu według stanu. Opcją jest również modernizacja własności bojowych maszyn, na wzór wersji SE (tak zmodernizowane zostały samoloty Malezyjskie).

• MiG-29G / MiG-29GT (Niemcy) – przejście na eksploatację według stanu oraz instalacja zachodnich systemów identyfikacji (IFF) i komunikacji. Na części maszyn również zachodnie systemy nawigacji (GPS, TCAN), przyrządy pokładowe przeskalowane na stopy i węzły oraz modyfikacja instalacji paliwowej do przenoszenia dwu dodatkowych zbiorników podskrzydłowych o pojemności 1150 litrów każdy.

• MiG-29AS / MiG-29UBS (Słowacja) – remont (wydłużenie resusu) i przejście na eksploatacje według stanu, instalacja zachodnich systemów nawigacji (AN/ARN-147 VOR/ILS, AN/ARN-153 TACAN), identyfikacji (AN/APX-113 IFF) i komunikacji (AN/ARC-210 radio VHF/UHF) oraz zintegrowanie z systemami samolotu i wielofunkcyjnym ekranem LCD MFI-54 (zamontowanym w miejsce ekranu telewizyjnego IPW-2). Koszt modernizacji Słowackich maszyn (2007 r.) to 5,1 mln $ za samolot.

• MiG-29N / MiG-29NUB (Malezja) – samoloty zamówione przez Malezję dostarczone zostały w podstawowej konfiguracji (dla wersji 9.12) a modernizacje przeszły dopiero po pewnym czasie. Modernizacja obejmowała przeskalowane przyrządów na stopy i węzły, instalacje zachodnich systemów nawigacji i identyfikacji, instalacje sondy do tankowania w powietrzu (skonstruowaną specjalnie dla Malezji), a także modernizacje radaru i przystosowanie samolotów do przenoszenia pocisku z aktywną głowicą radiolokacyjną R-77. Sonda (zastosowana później na innych wariantach jak SMT czy K) waży ok. 100 kg i ma wydajność 900 l/min. Pierwszego próbnego połączenia w locie z wykorzystaniem tego typu sondy dokonano 16 listopada 1995 roku.

MiG-29SM (izdielije 9.13SM) – Modernizacja opcjonalnie zawierająca elementy wersji SD lub SE, jednak różniąca się od nich przystosowaniem do przenoszenia uzbrojenia powietrze-ziemia (bomby sterowane telewizyjnie Ch-29T i KAB-500Kr), ale bez modyfikacji istniejącego systemu kierowania uzbrojeniem (zabudowano instalację przekazującą obraz telewizyjny z bomby lub rakiety na ekran w kabinie). Opcją jest rakieta przeciwradiolokacyjna Ch-31P (naprowadzana za pomocą kontenera z aparaturą ostrzegania i wskazywania celów L150-22 Pastel) oraz rakieta przeciwokrętowa Ch-31A (wymaga modernizacji radaru do standardu N019MP lub N019P). Kompletnie wyposażony MiG-29SM został pierwszy raz pokazany na wystawie ILA w Berlinie, w maju 1996.

• MiG-29BM / MiG-29UBM (Białoruś) – Modernizacja powstała przy udziale producenta oraz Awiacjonnego Remontnowego Zawodu nr 558 w Baranowiczach, na Białorusi. Charakteryzuje ją duży udział własnych rozwiązań Białoruskich. Pierwszy samolot pomyślnie ukończył próby w lipcu 2003 r. Charakterystycznym elementem samolotu jest sonda do pobierania paliwa w powietrzu – co ciekawe prostsza od „malezyjskiej” – bez możliwości schowania. Podobnie jak w rosyjskim MiG-29SM systemy pozwalające na użycie uzbrojenia powietrze-ziemia i powietrze-woda zostały tu dodane niejako obok dotychczasowego systemu uzbrojenia.

MiG-29SMT (izdielije 9.17) – Pierwsza propozycja kompleksowej modernizacji powstała z inicjatywy Michaiła Korżujewa przy udziale firmy Russkaja Awionika (Korżujew był jednocześnie jej współwłaścicielem i jednocześnie zastępcą konstruktora generalnego RSK MiG). Zmodernizowany samolot został w wyposażony w całkowicie nowy system uzbrojenia oparty o radar N019MP, szklany kokpit z 3 dużymi wyświetlaczami MFI-69 (wyprodukowane przez Russkaja Awionika). Częścia modernizacji miał być również ogromny, nakładany zbiornik paliwa o pojemności 2020 litrów (jak się okazało bardzo niekorzystnie wpływający na stateczność i sterowność samolotu w powietrzu – pierwszy lot ze zbiornikiem miał miejsce 22 kwietnia 1998 r.). Na wystawie MAKS 1997 r. pokazano niekompletną, pełnowymiarową makietę MiG-29SMT. Pierwszy SMT ze szklanym kokpitem wystartował 29 listopada 1997 r. W lutym 1999 r. w wyniku rotacji personalnych (nowym generalnym dyrektorem i generalnym konstruktorem został Nikołaj Nikitin) Korżujew musiał odejść a firma rozpoczęła prace nad nowym SMT.

MiG-29UBT (izdielije 9.52) – Modernizacja dwumiejscowej maszyny 9.51 do standardu analogicznego 9.17, łącznie z charakterystycznym, wielkim zbiornikiem paliwa.

MiG-29SMT (izdielije 9.18) – Nowy SMT powstały po przejęciu firmy przez nowe kierownictwo, podobnie jak poprzedni SMT posiada całkowicie wymienione systemy uzbrojenia oraz szklany kokpit z trzema dużymi wyświetlaczami (tu MFI-10-6 produkcji Technokompleks), podstawowa różnica to zupełnie nowy radar Żuk-ME o parametrach znacznie wyprzedzających N019 (możliwość śledzenia 20 celów zamiast dziesięciu i zwalczania 4 celów zamiast 1, zasięg zwiększony do 120 km), oraz brak sprawiającego problemy zbiornika koforemnego. Samolot może przenosić dwa podskrzydłowe zbiorniki o pojemności 1150 litrów każdy, oraz nowy zbiornik podkadłubowy o powiększonej pojemności 2000 litrów (w porównaniu do 1500 litrów w starszych wersjach). Samolot wyposażony analogicznie do wersji 9.18, ale dodatkowo posiadający nowy, nakładany na kadłub zbiornik o pojemności 950 litrów nazywany jest MiG-29SMT (izdielije 9.19). Zbiornik ten nie ma tak negatywnego wpływu na zachowanie samolotu jak zbiornik z wersji 9.17. Samoloty tej wersji sprzedano do Jemenu, Erytrei oraz Algierii, która jednak zwróciła samoloty wymieniając je na Su-30. Samoloty SMT przeznaczone dla Algierii przyjęte zostały na uzbrojenie w Rosji.

radar N010ME Żuk-ME z MiG-29SMT i MiG-29K

• MiG-29UPG (Indie) – Lokalna, indyjska odmiana standardu SMT zawierająca dużą ilość rozwiązań lokalnych, a także francuskich i izraelskich – wcześniej użytych na SU-30MKI i MiG-21bison. Samoloty pod względem wyposażenia awionicznego będą w dużym stopniu zunifikowane z pokładowymi MiG-29K. Wart 900 milionów dolarów kontrakt na modernizacje 67 samolotów (ok 13,5 mln $ za maszynę) podpisany został na początku 2008 r.

MiG-29UB zmodernizowany (izdielije 9.53) – Modernizacja dwumiejscowej maszyny 9.51 do standardu analogicznego 9.18, obecnie zrezygnowano z oznaczenia UBT i oznacza się tą wersję „UB zmodernizowany”.

MiG-29M – II generacja

MiG-29M (izdielije 9.15) – Nowa, wielozadaniowa wersja (oblatana 25 kwietnia 1986) wyposażona w całkowicie nowy płatowiec z powiększonym zapasem paliwa wewnętrznego, większym udźwigiem i większą ilością punktów podwieszeń (9 zamiast 7), aktywnym układem sterowania, nowymi, mocniejszymi silnikami RD33K oraz nowy system kierowani uzbrojeniem S-29M (Sz103) z radarem N010 Żuk i ulepszoną stacją optoelektroniczną OLS-29M. Nowe uzbrojenie tej wersji to pociski powietrze-powietrze R-77 i powietrze-powierzchnia Ch-25, Ch-29 i Ch-31. Do 1991 r. wyprodukowano sześc prototypów MiG-29M po czym program zamarł na wiele lat.

MiG-29M, choć powstał, jako rozwinięcie MiG-29 może być uważana za nowy typ samolotu, zmiany są tak głębokie jak w kolejnych generacjach samolotu MiG-21 lub jak przy powstaniu nowej wersji samolotu F/A-18E/F Super Hornet w porównaniu do starszych wersji F/A-18 Hornet.

prototyp n/b 154 jako MiG-29M2 (MRCA)

ten sam prototyp, ale już jako MiG-35 n/b 154

prototyp radaru Żuk-AE dla MiG-35

• 4 prototyp MiG-29M n/b 154 – Pod koniec lat 90-tych postanowiono kontynuować rozwój samolotów linii MiG-29M/K jako nowoczesnych maszyn wielozadaniowych. Przystąpiono do opracowywania wersji dwumiejscowej (motorem było zainteresowanie Malezji dwumiejscową maszyną wielozadaniową – niestety dla RSK MiG Malezja ostatecznie wybrała Su-30MKM). Radar został unowocześniony do wersji N010ME Żuk-ME pozwalający mi. na tworzenie cyfrowej mapy terenu oraz wspomaganie rażenia celów naziemnych i nawodnych, zastosowano większość rozwiązań awionicznych znanych z MiG-29SMT, z SMT zaczerpnięto także instalacje do tankowania w powietrzu. Tak skonfigurowany samolot po raz pierwszy wzniósł się w powietrze 26 września 2001 roku i pokazywany był na wielu wystawach, pokazach lotniczych oraz demonstracjach dla sił zbrojnych różnych państw (mi. Polski na przełomie sierpnia i września 2003 roku uczestnicząc w pokazach w Dęblinie i w radomskim Air Show) pod różnymi nazwami marketingowymi jak: MiG-29M2, MiG-29MRCA (Multirole Combat Aircraft) czy MiG-33. W 2007 r. zakończyła się kolejna przebudowa tej maszyny jako demonstratora nowych rozwiązań awioniki z których większość, łącznie z nowym radarem Żuk-AE ze skanowaniem elektronicznym jest wciąż w stadium rozwoju – tym razem nadano maszynie nazwę MiG-35, pierwsza publiczna prezentacja miała miejsce podczas pokazów Aero India 2007. Samolot jest demonstratorem wariantu zaoferowanego w Indyjskim przetargu na 126 średnich samolotów wielozadaniowych (MMRCA – Medium Multi-Role Combat Aircraft).

• 6 prototyp MiG-29M n/b 156 – jest to przebudowany szósty prototyp MiG-29M będący obecnie demonstratorem MiG-29OWT z wektorowaniem ciągu we wszystkich trzech płaszczyznach, zmodyfikowana została tylna część płatowca oraz wymieniono silniki. Wektorowanie ciągu jest opcją dla nowych maszyn rodziny MiG-29M/K.

MiG-29K (izdielije 9.31) – myśliwiec pokładowy planowany dla krążownika lotniczego Admirał Kuzniecow (oblatany 23 czerwca 1988 r.). Rozwijany równolegle i w znacznym stopniu ujednolicony z wersją M. W celu dostosowania samolotu do operowania z pokładu lotniskowca zmniejszono prędkość podejścia po przez zwiększenie rozpiętości skrzydła do 11,99 m, w tyle kadłuba zainstalowano hak pomagający przy lądowaniu. Wyprodukowano dwa prototypy po czym program zamarł (nie ukończono nawet prób prototypów).

jednomiejscowy MiG-29K n/b 941 – zwraca uwagę podwójna owiewka

MiG-29K (izdielije 9.41) / MiG-29KUB (izdielije 9.47) – 21 grudnia 1998 r. Indie i Rosja podpisały porozumienie o przekazaniu Indiom krążownika lotniczego Admirał Groszkow i wyposażeniu go w komponent lotniczy złożony z samolotów MiG-29 (ostatecznie, po wieloletnich negocjacjach kontrakt podpisano 20 stycznia 2004 r.). Początkowo (w czasach Korżujewa) oferowano Indiom prostą modyfikację MiG-29SMT przystosowaną do operowania z pokładu lotniskowca oznaczoną MiG-29SMTK (izdielije 9.17K), jednakże w listopadzie 1999 r. po zmianie kierownictwa firmy rozpoczęto projektowanie nowej wersji. Za podstawę wzięto wersję 9.31, twórczo ją rozwijając. Skrzydło 9.41 różni się od 9.31 powiększonymi klapami oraz przednim mostkiem mającym elastyczne połączenie ze skrzydłem. Samolotem steruje nowy, cyfrowy, czterokrotnie powtórzony aktywny układ sterowania. 15% konstrukcji płatowca wykonane jest z kompozytów a całość napędza silnik RD-33MK z ciągiem zwiększonym do 9000 kG. Wyposażenie awioniczne jest analogiczne do najnowszych wersji SMT z radarem Żuk-ME. Wersja jedno i dwumiejscowa są w dużym stopniu ujednolicone – do tego stopnia że oba posiadają tą samą owiewkę kryjącą dwa fotele (w wersji jednomiejscowej w miejscu tylnego fotela znajduje się dodatkowy zbiornik paliwa o pojemności 600 litrów). Pierwszy samolot (w wersji dwumiejscowej) n/b 947 wystartował 20 stycznia 2007 r. , drugi (w wersji jednomiejscowej) n/b 941 25 czerwca 2007. Są to pierwsze nowowyprodukowane MiG-29 od czasu zamknięcia linii produkcyjnych w 1994 roku, oraz pierwsze  zamówione maszyny linii rozwojowej MiG-29M/K.

MiG-29M (izdielije 9.61) / MiG-29M2 (izdielije 9.67) – jest to obecna propozycja, lądowej maszyny wyposażonej analogicznie do Indyjskich samolotów pokładowych (oczywiście oprócz rozwiązań dedykowanych dla maszyn pokładowych) oraz z analogiczną awioniką (mi. radar Żuk-ME). Zbudowano dwa egzemplarze jedno i dwumiejscowy oznaczone 961 i 967. Samoloty posiadają wyposażenie identyczne jak MiG-29K dla Indii i użyte zostały do prób porównawczych w indyjskim przetargu na średni samolot wielozadaniowy (MMRCA – Medium Multi-Role Combat Aircraft) w Bangalore gdzie mają demonstrować charakterystyki przyszłego MiG-35.

Uzbrojenie

jednomiejscowy MiG-29M 9.61 n/b 961 uzbrojony w R-77 i Ch-59M

Standardowym uzbrojeniem samolotu MiG-29 (najliczniejszych, starszych wersji) do wykonywania zadań myśliwskich są dwa naprowadzane w wiązce radarowej pociski pow-pow średniego zasięgu R-27 oraz cztery samonaprowadzające się w podczerwieni pociski krótkiego zasięgu R-73 lub R-60M. Samolot nie jest technicznie przygotowany do przenoszenie jednocześnie pocisków wszystkich trzech wyżej wymienionych typów.

R-60M (w nomenklaturze NATO – AA-8 Aphid) – radziecki lekki pocisk rakietowy przeznaczony do zwalczania celów powietrznych na krótkich dystansach, naprowadzany termicznie. Unowocześniona i wprowadzona w 1982 do uzbrojenia wersja pocisku R-60M została wyposażona w chłodzony detektor podczerwieni o większej czułości i poszerzonym do 40° kątem śledzenia celu. Nowa wersja pocisku jest zdolna do atakowania celów z jeszcze mniejszej odległości 200 metrów i posiada laserowy zapalnik zbliżeniowy. Pocisk może być naprowadzany przy pomocy celownika nahełmowego stosowanego w samolotach MiG-29.

MiG-29 podczas odpalania pocisku R-27

R-27 (w nomenklaturze NATO – AA-10 Alamo) – Rodzina pocisków rakietowych średniego zasięgu o konstrukcji modułowej.

• R-27R1 (AA-10 Alamo-A) – Wersja z głowicą naprowadzaną radarowo (wymaga podświetlenia celu przez radar nosiciela).
• R-27T1 (AA-10 Alamo-B) – Wersja z głowicą naprowadzaną termicznie, pozwala na ostrzelanie wrogich maszyn bez jednoczesnego zdradzania własnej pozycji (brak emisji radarowej).
• R-27ER1 (AA-10 Alamo-C) – Wersja z głowicą naprowadzaną radarowo, o zwiększonym zasięgu.
  R-27ET1 (AA-10 Alamo-D) – Wersja z głowicą naprowadzaną termicznie, o zwiększonym zasięgu.

Pocisk R-73 pod skrzydłem samolotu MiG-29

R-73 (w nomenklaturze NATO – AA-11 Archer) – Wysoko manewrowy pocisk rakietowy powietrze-powietrze krótkiego zasięgu. Wysokie zdolności pocisku do rażenia celów w walce manewrowej osiągnięto dzięki zastosowaniu systemu wektorowania ciągu w silniku pocisku oraz możliwości naprowadzania pocisku po przez celownik nahełmowy. Pocisk naprowadzany jest pasywnie na podczerwień, głowica musi zablokować się na celu przed odpaleniem, po odpaleniu nie jest wymagane dalsze naprowadzanie (odpal i zapomnij).

R-77 lub RWW-AE (w nomenklaturze NATO – AA-12 Adder) – Pocisk rakietowy średniego zasięgu z aktywną głowicą radiolokacyjną (odpowiednik AIM-120 AMRAAM), w przeciwieństwie do R-27 pozwala nosicielowi razić kilka celów jednocześnie (przy użyciu kilku pocisków oczywiście). Po odpaleniu pocisk porusza się po zaprogramowanej trasie (możliwe są korekty z nosiciela), na dystansie ok 20 km od celu uruchomiona zostaje głowica radiolokacyjna od tego momentu przejmująca naprowadzanie pocisku.

Ch-29– Rodzina naddźwiękowych pocisków rakietowych krótkiego zasięgu (8-10 km) służąca do zwalczania celów umocnionych (odpowiednik AGM-65 Maverick).

• Ch-29L – Wersja naprowadzana półaktywnie, w wiązce laserowej (wymaga podświetlenia celu).
• Ch-29T – Wersja naprowadzana telewizyjnie.

Ch-31 (w nomenklaturze NATO – AS-17 Krypton) – Rodzina naddźwiękowych pocisków rakietowych dużego zasięgu o różnym zastosowaniu. Pociski wykorzystują wspólną, dwustopniową część napędową. Pierwszy stopień na paliwo stałe rozpędza pocisk do prędkości Mach 1,8, po czym oddziela się, a napędzanie pocisku przejmuje drugi stopień który rozpędza go do prędkości Mach 4,5.

• Ch-31A – Naprowadzana radarowo wersja przeciw okrętowa.
• Ch-31P – Wersja przeciw radiolokacyjna, służąca do zwalczania wrogich systemów przeciwlotniczych.

Ch-35 Uran – Pocisk przeciwokrętowy (odpowiednik amerykańskiego Harpoon).

KAB-500 – Rodzina 500kg bomb naprowadzanych precyzyjnie (odpowiednik amerykańskich bomb Paveway), służąca do zwalczania celów takich jak wrogie bunkry, pasy startowe, linie kolejowe, mosty itp. Bomba była z powodzeniem używana przez lotnictwo rosyjskie podczas wojny w Czeczenii (nosicielem był Su-24).

• KAB-500Kr – wersja naprowadzana telewizyjnie, z 380 kg głowicą odłamkowo-burzącą, może być zrzucona z wysokości od 500 do 5000 metrów i z prędkością od 550 do 1100 km/h.
• KAB-500L – Wersja naprowadzana półaktywnie, w wiązce laserowej (wymaga podświetlenia celu)

Porównanie popularnych wersji

parametry	wczesny MiG-29 9.12	MiG-29SE 9.13SE	MiG-29SM 9.13SM	MiG-29SMT 9.19
długość (m)	17,32	17,32	17,32	17,32
rozpiętość (m)	11,36	11,36	11,36	11,36
masa startowa normalna (kg)	14 900	15 300	15 300	17 000
masa startowa maksymalna (kg)	18 000	20 000	20 000	22 000
prędkość maks. na małej wys. (km/h)	1 500	1 500	1 500	1 500
prędkość maks. na dużej wys. (km/h)	2 400	2 400	2 400	2 400
pułap praktyczny (m)	18 000	17 750	17 750	17 500
zasięg bez zb. dod. (m)	1 500	1 500	1 500	1 800 (zb. kof.)
zasięg ze zb. dod. (m)	2 100 (1 zb.)	2 900 (3 zb.)	2 900 (3 zb.)	3 000 (3 zb. + zb. kof.)
silnik	RD-33	RD-33 2 serii	RD-33 2 serii	RD-33 3 serii (bezdymny, FADEC)
ciąg maksymalny z dopalaniem (kG)	2x 8300	2x 8300	2x 8300	2x 8300
radar	N019 Rubin	N019M Topaz	N019MP Topaz	N010ME Żuk-ME
liczba punktów podwieszeń zewnętrznych	7	7	7	7
uzbrojenie pow-pow	6x R-73M 2x R-27R1	6x R-73M 2x R-27R1/ER1 2x R-27T1/ET1 6x R-77 RVV-AE	6x R-73M 2x R-27R1/ER1 2x R-27T1/ET1 6x R-77 RVV-AE	6x R-73M 2x R-27R1/ER1 2x R-27T1/ET1 6x R-77 RVV-AE
uzbrojenie pow-ziemia			2x Ch-29TE 2x Ch-29L* 4x Ch-25ML*	2x Ch-29TE 2x Ch-29L* 4x Ch-25ML*
uzbrojenie przeciw okrętowe			2x Ch-31A	2x Ch-31A
uzbrojenie przeciw radiolokacyjne			2x Ch-31P	2x Ch-31P
bomby kierowane			4x KAB-500Kr	4x KAB-500Kr 4x KAB-500L*
parametry	MiG-29UB 9.51	MiG-29UB mod. 9.53	prototyp MiG-29M 9.15	MiG-29K 9.41
długość (m)	17,42	17,42		17,3
rozpiętość (m)	11,36	11,36		11,99
masa startowa normalna (kg)	14 600	16 000	17 500	18 550
masa startowa maksymalna (kg)	18 200	21 000		24 500
prędkość maks. na małej wys. (km/h)	1 500	1 500	1 500	1 400
prędkość maks. na dużej wys. (km/h)	2 230	2 230	2 400	2 200
pułap praktyczny (m)	17 500	17 500	17 500	17 500
zasięg bez zb. dod. (m)	1 450	1 400	2 000	2 000
zasięg ze zb. dod. (m)	2 000 (1 zb.)	2 600 (3 zb.)	3 200 (3 zb.)	3 000 (3 zb.)
silnik	RD-33	RD-33 3 serii (bezdymny, FADEC)	RD-33MK	RD-33MK
ciąg maksymalny z dopalaniem (kG)	2x 8300	2x 8300	2x 9000	2x 9000
radar	brak	brak	N010 Żuk	N010ME Żuk-ME
liczba punktów podwieszeń zewnętrznych	7	7	9	9
uzbrojenie pow-pow	6x R-73M	6x R-73M 2x R-27T1/ET1	8x R-73M 6x R-77 RVV-AE	8x R-73M 6x R-77 RVV-AE
uzbrojenie pow-ziemia		2x Ch-29TE 2x Ch-29L* 4x Ch-25ML*	2x Ch-29TE
uzbrojenie przeciw okrętowe			4x Ch-31A 4x Ch-35M	4x Ch-31A 4x Ch-35M
uzbrojenie przeciw radiolokacyjne		2x Ch-31P	4x Ch-31P	4x Ch-31P
bomby kierowane		4x KAB-500Kr 4x KAB-500L*	4x KAB-500Kr	4x KAB-500Kr

* uzbrojenie naprowadzane laserowo, wymaga podświetlenia przez zasobnik celowniczy

Zwołania NATO

Zwołania NATO (ang. NATO reporting names) – system oznaczeń uzbrojenia i sprzętu wojskowego produkcji ZSRR i niektórych innych krajów. Oznaczenia te pomagały usystematyzować wiedzę o uzbrojeniu potencjalnych przeciwników NATO, podczas gdy rzeczywiste nazwy były często nieujawniane lub nawet tajne; zwłaszcza odnosiło się to do wyróżniania poszczególnych wersji sprzętu. MiG-29 uzyskał oznaczenie Fulcrum (punkt podparcia, środek). Poszczególne wersje oznaczone zostały dodatkowymi sufiksami – często mylnie dodawanymi do nazwy MiG-29 jako określenie wersji. Kolejne litery A, B, C nadawane były kolejnym podwersjom ujawnianym dla zachodu w większości odpowiada to kolejności ich powstania (ale z wyjątkami).

zawołanie NATO	wersje samolotu
Fulcrum-A	prototypy MiG-29 9.11, MiG-29 9.12 i jego proste modernizacje jak MiG-29SD
Fulcrum-B	MiG-29UB 9.51
Fulcrum-C	MiG-29 9.13, MiG-29S 9.13S, MiG-29SE 9.13SE
Fulcrum-D	prototyp MiG-29K 9.31
Fulcrum-E	prototyp MiG-29M 9.15 i jego modernizacja jak MiG-29ME, MiG-33

Częste błędy

Bardzo często w źródłach (zwłaszcza pochodzenia zachodniego) pojawiają się błędne oznaczenia wersji samolotów MiG-29. Błędy te często pochodzą z okresu kiedy na zachodzie o tej konstrukcji wiedziano bardzo mało, lub wynikają z pomieszania oznaczeń rosyjskich z zawołaniami NATO.

MiG-29A – Użycie tego oznaczenia tłumaczone jest dwojako. Pierwsze odnosi się do wszystkich samolotów MiG-29 9.12 czyli w nazewnictwie NATO oznaczonych Fulcrum-A (stąd błędne użycie litery A). Druga szkoła każe tak nazywać maszyny MiG-29 9.12A, czyli warianty eksportowe samolotu dla krajów Układu Warszawskiego. Oba te użycia są błędne. MiG-29A miał być wariantem przejściowym samolotu MiG-29 wyposażonym w system uzbrojenia zaadaptowany z samolotu MiG-23, jednak w rzeczywistości samolot taki nigdy nie powstał.

MiG-29B – Oznaczenie błędnie używane najczęściej względem samolotów MiG-29 9.12B, czasem wszystkich eksportowych 9.12.

MiG-29C – Oznaczenie błędnie używane dla określenia samolotów MiG-29 9.13 i pochodnych czyli w nazewnictwie NATO oznaczonych Fulcrum-C.

MiG-29S – Jest to prawdziwy samolot opisany dokładniej w odpowiedniej sekcji tego tekstu jednak oznaczenie MiG-29S bardzo często jest błędnie rozciągane na wszystkie samoloty z garbem dla stacji Gardenia czyli rodziny samolotów MiG-29 9.13.

MiG-29G – Jest to oznaczenie samolotów niemieckich dokładniej opisane wyżej. Wokół modernizacji niemieckich samolotów narosło wiele mitów podnoszących samoloty tak oznaczone do rangi najbardziej zaawansowanych maszyn tego typu. W rzeczywistości zmiany na maszynach niemieckich były stosunkowo płytkim doposażeniem przeprowadzonym w pełnym zakresie jedynie na części samolotów. Obecnie oznaczenie to jest nadużywane w Polsce w określaniu samolotów pochodzenia niemieckiego. Samoloty ICAO-II na których przeprowadzono pełny zakres modernizacji były bardzo intensywnie eksploatowane (mi. w Stanach Zjednoczonych podczas ćwiczeń Red Flag) co odbiło się na ich złym stanie technicznym (zmęczenia konstrukcji płatowców które gdyby miały być dalej eksploatowane wymagały wymiany elementów nośnych konstrukcji). Eskadra z Malborka eksploatuje zarówno samoloty poniemieckie doposażone w niewielkim zakresie do standardu ICAO-I jak i samoloty z wcześniejszych dostaw. Wszystkie te maszyny przeszły II remont główny w WZL-2 podczas którego zostały doprowadzone do zbliżonego standardu, różniącego się od standardu wyposażenia maszyn eksploatowanych w Mińsku Mazowieckim. Sytuację jeszcze bardziej może skomplikować proponowana przez WZL-2 modernizacja samolotu MiG-29. Stosowanie przez niedoinformowanych autorów oznaczeń MiG-29G/GT często połączone z błędnym użyciem oznaczenia MiG-29A wprowadza jedynie zamieszanie które nie oddaje rzeczywistego stanu wyposażenia poszczególnych samolotów.

Autor: Paweł K. Malicki.